Internet zalany jest artykułami na temat nowego koronawirusa, a na forach i w mediach społecznościowych pojawiają się setki tysięcy postów dziennie. Jak odnaleźć się w tym gąszczu danych? Jak odróżnić opinię od faktu, wiarygodne dane od głupot?
Zaczniemy może trochę przewrotnie, bo od tego, gdzie tych informacji NIE należy szukać.
Na jakich źródłach NIE powinniśmy polegać?
Prasa
Nie dla prasy kolorowej i popularnych portali internetowych. Dlaczego? Nawet jeśli napisany artykuł nie mija się z prawdą (co też się niestety zdarza – tak jak np. tutaj), to publikowane przez nie treści często pozbawione są kontekstu i pisze je osoba bez odpowiedniego wykształcenia medycznego. W ten sposób niektóre informacje zostają przeinaczone i opatrznie zrozumiane.
Musisz też pamiętać o istotnej rzeczy – tego typu media publikują artykuły, które po prostu będą się „klikać”. Co to znaczy? Tworzą treści, które mają wywoływać jak największe poruszenie i przemawiać do naszych emocji. Często tą emocją jest strach, co jest szczególnie widoczne w przypadku tematu szczepionek. Pisanie o ich ewentualnych powikłaniach i niebezpieczeństwach zwyczajnie się opłaca – nikt nie przejdzie obok takiego artykułu obojętnie. Z tego powodu cały świat obiegła już informacja o reakcjach alergicznych po podaniu szczepionki na nowego koronawirusa. Mimo że mowa jest tutaj o pojedynczych przypadkach (w porównaniu do kilkudziesięciu tysięcy zaszczepieni bez żadnych efektów ubocznych), twórcy rzadko zaznaczają takie informacje w swoich artykułach. Dlatego w kwestiach medycznych warto opierać się na badaniach naukowych. Owszem, dużo trudniej się je czyta (i są zdecydowanie dłuższe ;)), jednak, co ważne – w tego typu treściach zamieszczane są „suche” fakty, bez emocji i niezawierające opinii twórców.
Samozwańczy „eksperci”
Nie dla domorosłych „ekspertów”. „Koleżanka z pracy tak uważa…”, „Znajoma powiedziała mi”, „u mnie w rodzinie”…
Tutaj warto zadać sobie pytanie – czy pójdziesz teraz do architekta i powiesz mu, że twoim zdaniem ten budynek się rozleci, bo masz przeczucie, że jest źle zaprojektowany? Raczej nie, ponieważ to on, nie my, uczył się, jak wykonać go poprawnie i bezpiecznie. Dlaczego miałbyś kwestionować coś, na czym się nie znasz?
Czy każdy medyk jest ekspertem?
Pójdziemy w kwestii „ekspertów” nawet o krok dalej – nie każdy medyk jest ekspertem w temacie szczepień! Powiedzmy to sobie jasno –nie wybierzesz się na zabieg na otwartym sercu do okulisty albo na usunięcie zęba do alergologa. Dlaczego? Ponieważ każdy z nich wyspecjalizował się w innej dziedzinie medycyny i to z jej zakresu ciągle się dokształca i uczy nowych umiejętności. Doczytywanie i szukanie aktualnych informacji na temat koronawirusa SARS-CoV2 jest niezwykle czasochłonne, ponieważ od miesięcy nieprzerwanie pojawiają się nowe doniesienia naukowe. Wielu medyków poświęca chwile wolne od pracy i edukuje się w temacie. Niestety – nie każdy, kto wypowiada się w sieci, wie o czym mówi. Jak to zweryfikować? Szukaj źródeł, jeśli nie są podane – poproś o nie. Zweryfikuj, czy treści, na których ta osoba się opiera, są zgodne z aktualną wiedzą medyczną.
Gdzie szukać wiarygodnych informacji?
Gdzie więc szukać informacji? Wspominaliśmy o badaniach naukowych, ale czytanie ich jest bardzo czasochłonne i wymaga pewnej wprawy i umiejętności. Nie martw się – są w Internecie inne, darmowe i wiarygodne źródła wiedzy na temat COVID-19. Kilka z nich, w naszym odczuciu najprostszych w odbiorze zarówno dla laika, jak i medyka, wymieniliśmy poniżej. Jeśli korzystasz z jeszcze innych źródeł, które polecasz, proszę, napisz o tym tutaj – dopiszemy je do listy, by inni mogli z nich skorzystać.
Pamiętaj też, by sprawdzać za każdym razem datę publikacji danego artykułu czy badania naukowego – dane z marca czy nawet z września lub października mogą już być nieaktualne!
Szczepienia.pzh.gov.pl
Szczepienia info jest to strona Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego. Informacje na niej zawarte są na bieżąco aktualizowane. Znajdziesz tutaj wiedzę nie tylko o szczepionce na najnowszego koronawirusa, ale dowiesz się też więcej o tej na błonicę, różyczkę, WZW, pneumokoki, jak i wiele innych.
W zależności od kwalifikacji, możesz zdecydować się na wyświetlanie treści dla pacjenta albo medyka (tutaj jest to zakładka dla lekarzy, ale każda osoba z wykształceniem medycznym znajdzie coś dla siebie). Strona jest przejrzysta i łatwo odszukać na niej pożądane informacje.
Nie możesz znaleźć czegoś, co Cię interesuje? Spróbuj skorzystać z lupki albo wejdź w sekcję FAQ (najczęściej zadawanych pytań). Jak widzisz, wiele osób po przeczytaniu cudzych opinii i bezpodstawnych uwag na temat szczepionki mRNA przeciwko SARS-CoV2 poczuła się niepewnie i postanowiła poszukać sprostowania w wiarygodnych źródłach. Pójdź w ich ślady 🙂 Pamiętaj! Przy każdym artykule dodana jest adnotacja z datą utworzenia tekstu albo jego aktualizacji. Zawsze patrz na aktualne dane! Poniżej daty znajdziesz materiały źródłowe, z których skorzystano.
Strona gov.pl – Sekcja pytań i odpowiedzi
Na rządowej stronie w zakładce Szczepimy się znajdziesz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące organizacji szczepień w Polsce oraz bezpieczeństwa samych szczepionek.
Warto też zerknąć w sekcję aktualności, ponieważ pojawiają się tam m.in. artykuły dotyczące sposobu zgłaszania na szczepienie pracowników sektora medycznego i najnowsze informacje na temat Narodowego Programu Szczepień.
Charakterystyka Produktu Leczniczego (ChPL)
ChPL to formalny dokument o unormowanej strukturze, w którym znajdują się wszystkie niezbędne informacje na temat danego preparatu leczniczego dopuszczonego do obrotu w obrębie konkretnego kraju Unii Europejskiej (w naszym przypadku – Polski). Można powiedzieć, że jest to coś na kształt ulotki dołączonej do preparatu dla pacjenta. ChPL zawiera jednak o wiele więcej informacji – poza składem ilościowym i jakościowym preparatu, oferuje rozbudowane sekcje dotyczące szczegółowych danych klinicznych, farmakologicznych i farmaceutycznych (oraz wiele innych). Może mieć od kilku do kilkudziesięciu stron.
Tak jak ChPL jest bardzo dobrym źródłem wiedzy dla medyka, tak osobie niezwiązanej z medycyną taki dokument może sprawiać wiele problemów. Czytanie tego rodzaju dokumentu wymaga często szerokiej wiedzy medycznej, nie tylko z fizjologii człowieka, ale również m.in. z farmakokinetyki i dynamiki leku. Gdzie więc znaleźć informację dla pacjenta? O tym poniżej!
Pamiętaj! Charakterystyka Produktu Leczniczego jest co jakiś czas aktualizowana o najnowsze badania i wytyczne. Nie wpisuj więc w wyszukiwarkę hasła „lek XYZ, ChPL”, ponieważ nie będziesz mieć pewności, czy czytasz najnowszą wersję dokumentu! Skorzystaj z Wielkiej Bazy ChPL, gdzie możesz sprawnie znaleźć aktualny opis danego preparatu. W przypadku ChPLu szczepionki na SARS-CoV2 warto zwrócić uwagę, jak wiele osób zostało już zaszczepionych i dokładnie przeczytać zamieszczone wyniki badań.
Strona FDA (Agencji Żywności i Leków)
Na amerykańskiej stronie rządowej FDA (Food and Drug Administration) też znajdziesz wiadomości na temat nowego koronawirusa i szczepionki. W zakładce „Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)” znajdziesz ogrom wiadomości na ten temat. Dane dostępne na stronie są ciągle aktualizowane, znajdziecie też dokumenty z podsumowaniem najnowszych odkryć, wyników itd.
Jeśli ilość wiedzy wydaje Ci się przytłaczająca, a szukasz szybkiej odpowiedzi na pytanie, znajdziesz ją najpewniej w dziale FAQ, dotyczącym szczepionki na nowego koronawirusa. Jeśli nie czujesz się pewnie z językiem angielskim, to z tak krótkimi tekstami, które nie są napisane językiem specjalistycznym, powinien sobie poradzić Google Translate :).
Wchodząc w podstrony dotyczące aktualnie dostępnych szczepionek (w momencie pisania tego artykułu są to preparaty od Pfizera i Moderny), możemy kliknąć przycisk „Facts Sheets and Additional Information” – zobaczymy listę języków, w których są aktualnie dostępne arkusze informacyjne dla osób szczepionych i ich opiekunów. Możecie pobrać je także w języku polskim!
Pamiętaj! Będziemy powtarzać do upadłego, ale jest to ważne – sprawdzaj za każdym razem datę publikacji/aktualizacji danej treści i podane źródła! 🙂
Strony brytyjskie
W celu poszukiwania informacji na temat szczepionki na nowego koronawirusa można zerknąć na materiały przygotowane przez naszych sąsiadów z Wysp. Na stronie gov.uk szczegółowe informacje znajdą pracownicy ochrony zdrowia (np. te dotyczące szczepionki Pfizera). Osobiście bardzo polecamy zapoznanie się z powyższym linkiem – w sposób jasny i czytelny opisany jest m.in. przebieg badań klinicznych oraz wytyczne dotyczące postępowania. Z kolei na stronie NHS (National Health Service to, upraszczając, coś na kształt naszego polskiego NFZ), podstawowe informacje na temat szczepionki napisane są zwięźle i jasno dla pacjenta.
Pamiętaj! Warto spojrzeć na treści zawarte na brytyjskich stronach w celach czysto informacyjnych, jednak miej na uwadze, że polskie wytyczne mogą się od nich różnić. I zawsze zwracaj uwagę na daty publikowanych artykułów ;).
Strona Europejskiej Agencji Leków (EMA)
Na stronie EMA wyszukasz wiele informacji dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności szczepionki na nowego koronawirusa. Znajdziesz tutaj też wyczerpującą sekcję FAQ, gdzie znajdziesz odpowiedzi także na jeszcze inne pytania niż na poprzednich wymienionych przez nas stronach. Ciekawostka dla medyków zainteresowanych postępem nad pracami przy preparatach „koronawirusowych”. Na jednej z podstron możesz zobaczyć tabelę z listą potencjalnych przyszłych leków na nowego koronawirusa, których wytwórcy zgłosili się do EMA po wskazówki. Znajdują się tutaj dane producenta, rodzaju leku (klasy terapeutycznej) i na temat etapu, na jakim były dane preparaty w momencie otrzymania porad od EMA.
Mamy nadzieję, że dzięki temu artykułowi będzie Ci dużo łatwiej szukać wiarygodnych informacji na temat nowego koronawirusa i szczepionek. Jeśli chcesz dodać coś od siebie – uwagi, nowe źródła – napisz tutaj.